2011-07-20

Pani od kryminałów

Agata Christie: Autobiografia 


Notka o autorce: Agata Christie (1891-1976), pisarka. Urodziła się w Torquay (Anglia). Pierwszym mężem był Archibald Christie. Ślub zawarła w 1914 r., podczas przepustki narzeczonego. Kiedy Archie wrócił na front, Agata podjęła pracę w aptece, gdzie zaczęła się interesować truciznami. Pierwszą powieścią była "Tajemnicza historia w Styles" (1920 r.), w której wprowadziła belgijskiego detektywa, Herkulesa Poirot. Poirot wystąpił w 33 powieściach. Natomiast panna Marple debiutowała w tomie "Trzynaście opowiadań". Po rozwodzie z Archim (1928 r.) pisarka wyrusza w podróż na Bliski Wschód, gdzie poznaje swojego drugiego męża, archeologa Maxa Mallowana. Także w 1930 r. ukazuje się jesj głośna powieść "Morderstwo na plebanii". W 1965 r. publikuje sztukę "Pułapka na myszy". Agata Christie umiera w 1976 r.



W Przedsłowiu do swojej "Autobiografii" Agata Christie pisze: "Powinnam pracować nad powieścią kryminalną, ale w zgodzie z naturalnym pragnieniem pisania zachciało mi się zupełnie nieoczekiwanie napisać autobiografię. Pragnienie to, jak mi mówiono, ogarnia prędzej czy później każdego. I nagle też ogarnęło mnie".
Pisarka jest mi dosyć dobrze znana. Wiele lat temu często sięgałam po jej historie kryminalne, pamiętam nawet serię "Z jamnikiem"- małe, czarne książeczki Wydawnictwa "Czytelnik". "Morderstwo w Orient Expressie", "Śmierć na Nilu" utkwiły mi w pamięci także jako filmowe adaptacje. "Autobiografii" byłam bardzo ciekawa,  liczyłam na smaczki literackie oraz opisy twórczego znoju. Rozczarowałam się, gdyż książka nie zawiera opisów "trudów tworzenia"jednakże poznałam wiele szczegółów z długiego życia pisarki.
Agata Christie nie od razu myślała o karierze literackiej. Pisarstwo traktowała zarobkowo, lekko i łatwo przychodziło jej konstruować nowe fabuły, aby po prostu utrzymać się przy życiu. Dokonywała chłodnej kalkulacji: na jaki czas starczy jej zarobionych za książkę pieniędzy.
Autobiografia rozpoczyna się od opisu sielskiego wręcz dzieciństwa pisarki. Mieszkała w Ashfield- dom ten był jest ukochanym miejscem przez całe życie. Szczegółowo opisuje zabawy, codzienne czynności, ulubione zwierzęta. Agata Miller uważana była za osobę małomówną, "powolną".  Beztroskie życie przerywa śmierć ojca. Rodzina powoli ubożeje. Okres dorastania pisarki to czas bez ambicji. Pisze o sobie: "Wiedziałam, że w niczym nie jestem specjalnie dobra". Liczne perypetie z kolejnymi nianiami, uczenie się języków, gry na fortepianie. Wszystkiego po trochu, jednakże nie było żadnej dziedziny, w której przyszła pisarka by się wyrózniała.  Jednkaże... 
"Pewnego nieprzyjemnego zimowego dnia leżałam w łóżku, powracając do zdrowia po grypie. Nudziłam się jak mops. Zajrzała do mnie matka.
-Dlaczego nie napiszesz jakiegoś opowiadania?- spytała. (...)
-Och, nie wydaje mi się, żebym potrafiła.  (...)
-Przecież nie wiesz, czy potrafisz- zauważyła matka- bo nigdy nie próbowałaś.(...)".
Nastoletnia Agata napisała wówczas kilka opowiadań. Otrzymała pochlebną opinię od przyjaciela rodziny, pisarza Edena Philipottsa. Niestety, żedne wydawnictwo nie wydało jej początkującej twórczości.
Znajomość i dosyć szybki ślub z Archibaldem Christie zbiega się z wybuchem I wojny światowej. Archie służy w lotnictwie, Agata zatrudnia się najpierw jako sanitariuszka, następnie jako aptekarka. Małżeństwo rozpada się, Agata zostaje sama z córką Rosalind...
Odnoszę wrażenie, że od tego momentu życie pisarki nabiera tempa i kolorytu. Wyrusza w podróż Orient Expressem na Bliski Wschód. Poznaje wtedy swojego drugiego męża, archeologa Maxa Mallowana, młodszego od niej o kilkanaście lat.
Zaczyna pisać coraz więcej. Czasem po kilka kiążek na rok. Myślę, że szczęście w małżeństwie, spokojne warunki do pracy oraz dostatek miały tutaj niebagatelne znaczenie.
Agata Christie napisała ponad 90 powieści. Jest ciagle wznawiana i lubiana. Choć to kryminały trochę już dzisiaj staroświeckie, ale jednak ponadczasowe ze wzgędu na specyficznych bohaterów: Herkulesa Poirot (w książce Agata wyjaśnia, kiedy wpadła na pomysł stworzenia tej postaci) oraz pannę Marple.  Pisarka miała ciekawe życie, ponadto bardzo interesowała się archeologią. Do pisania wystarczał jej dobry mocny stół i maszyna. 
"Autobiografia" ilustrowana jest zdjęciami z różnych lat życia Agaty Christie. Ciekawie jest zobaczyć pisarkę jako dziecko, obejrzeć zdjęcia rodziny oraz kolejnych domów autorki. W zakończeniu pisze:"Odbyłam podróż(...)nie ograniczały mnie ani czas, ani przestrzeń. Mogłam przystanąć, gdzie dusza zapragnie, skakać w tył i w przód wedle woli". Do końca życia najbardziej tęskni za Ashfield- domem, gdzie upłynęły jej najszczęśliwsze lata życia.


(Egzemplarz recenzencki, otrzymany dzięki uprzejmości księgarni Matras)


Agata Christie, Autobiografia, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2011, ss. 480